راهبرد نجات اقتصاد ایران ( 573 ) پتانسیل عظیم " زکات " که می تواند جایگزین کاملی برای مالیات باشد.

زکات در لغات به معنای رشد و نمو زیادتی و همچنین معنای پاک کننده طهارت و تزکیه هم می باشد.

از زکات در بیش از 59 آیه قرآن و 2000 روایات نام برده شده است هرچند بعضی آیات در مکه هم نازل شده بود اما پس از هجرت و تشکیل حکومت بود که پیامبر مامور به اجراء آن شد .

یک مالیات اسلامی که در آغاز به 9 چیز تعلق می گرفت گندم جو کشمش خرما طلا نقره شتر گاو گوسفند و هر کدام یک حد نصاب مقداری و زمانی داشتند حداقل باید از یک مقدار معینی بیشتر بودند و یا حداقل یک سال در تملک مالک آن قرار داشتند.

بطور مثال برای غلات حداقل مقدار باید به 200 من یا 845 کیلو می رسیده  یا در تعداد گاوها به 30 عدد یا در مورد گوسفند ها به تعداد 40 عدد بالغ بشود تا بتوان مقداری از آن بعنوان زکات گرفت وگرنه مقدار کمتر معاف می باشد.

تازه در مورد دامها شرایط سخت تری هم وجود دارد دامها باید حتما از علوفه صحرا و کوهپایه تغذیه کرده باشند و گرنه معاف هستند.

مقدار زکات هر کدام متغیر می باشد بطور مثال هر 40 گوسفند یک گوسفند زکات دارد یا یک بیستم مقدار غلات مشمول پرداخت می شده است.

در کتب فقهی مقدار هر یک بصورت دقیق ذکر شده است هم مقدار هم موارد مصرف 

شواهد همگی گواهی می دهند این مالیات اسلامی که غیر تصاعدی بوده جهت ایجاد امنیت اقتصادی روانی اجتماعی جامعه وضع شده اند 

مقدار زکات کسی که صد تن غلات برداشت می کند با کسی که 1000 کیلو غلات برداشت می کرده هیچ تفاوتی ندارد هر کس به اندازه نسبت تعیین شده خود پرداخت خواهد کرد.

اما موارد مصرف اول جهت فقرا دوم مساکین سوم کارگزاران دریافت زکات ( حقوق ماموران دولتی ) چهارم مولفه القلوب پنجم بردگان ششم بدهکاران هفتم سبیل الله مانند جهاد مصلحت مسلمانان نظیر ساخت مسجد بیمارستان ساخت پل ساخت مسکن فقرا هزینه ازدواج و جهیزیه

هشتم هم در راه مانده گان مشمول دریافت زکات می باشند

این سیستم دقیق برای حداقل متاع دریافت زکات نشان می دهد که یک محاسبه دقیق انجام شده وقتی 845 کیلو گندم داشته باش یعنی اینکه حداقل روزی دو کیلو آرد برای نان و تغذیه در اختیار دارید .این محاسبه حتی امروز هم قابلیت اجرایی و مصداق کامل دارد.

تازه امر تنها به محاسبه مقدار وزن و کمیت ختم نمی شود کیفیت هم مورد نظر دقیق بوده مثلا پنج شتر بالغ که بازدهی اقتصادی دارند ( یا شیر ده هستند و می توانند باربری کنند و نقدینگی داشتند مشمول زکات هستند) وگرنه شتر کوچکتر از حد نصاب ( مثلا چهار سال ) زکات ندارد.

امروز اگر بخواهیم چنین محاسبه دقیقی انجام دهیم لازم است یک اقتصاد دان ریاضی دان کامل داشته باشیم تا بتواند جدول آن را تنظیم کند.

تازه جای سوال هم دارد آیا این اقتصاد دان ریاضی دان به دامداری کشت غلات نقدینگی و نقد شوندگی این 9 مورد زکات اطلاعات کامل دارد؟

زیست شناس هم باید باشد متخصص دامداری هم باشد متخصص انگور کشمش خرما هم باید باشد و خیلی تخصص های دیگر؟

از سیاست کلی مصادیق زکات مشخص می شود شارع کالاهای اساسی جامعه را مد نظر داشته و امنیت غذایی مشمولین زکات حتی بعد از پرداخت زکات بطور دقیق منظور داشته است؟

باید توجه داشته باشید این قوانین مال 1500 سال پیش بوده زمانی که حتی ابر قدرتهای آن زمان قانون یک به ده را اعمال می کردند یعنی سپاهیان ایران و روم در برخورد با مال التجاره مالیات یک قسمت از ده را اعمال می کردند.

حتی جاهلیت عرب هم همین یک قسمت مال حکومت مشرک مکه و نه قسمت مال صاحب کالا را به زور شمشیر اعمال می کردند.

حالا اسلام در اینجا آمد قانون دقیق دیگری مطرح کرد یک قسمت از دویست قسمت تا یک قسمت از بیست قسمت؟

آن هم با رعایت حداقل دارایی و امنیت مالی و غذایی پرداخت کننده مالیات چیزی که قبل از آن سابقه نداشته است .

اگر چه مصادیق زکات هم بسیار گسترده از 9 قلم می باشد بخصوص امروز که نوع کالا ها بسیار افزایش یافته متاسفانه با یک عقب ماندگی در اجتهاد موارد جدید روبرو هستیم؟

همان روز اولی که گرفتن زکات شروع شد پیامبر اکرم گفتند بقیه موارد هم زکات دارند اما امروز من آنها را معاف کردم.

آن جامعه که فقط نان گندم و جو مصرف می کرد فقط چنین شمولی داشت و گرنه امام ششم (‌آمام جعفر صادق علیه السلام ) برنج و ذرت دو قلم که در عراق آن روز کشت می شد مشمول ذکات می دانستند.

یا حتی امام علی علیه السلام برای هر اسب دو دینار یا قاطر یک دینار در کوفه  برای یک سال زکات وضع کردند.

پس دایره زکات بدون شک بسیار گسترده تر 9 قلم می باشد شاید از متون روایات بشود گفت تمام اجناس اقلام زندگی و تولید شده مشمول زکات هستند .

حالا چرا حوزه در مورد نتوانسته مصادیق جدید اعلام کند شاید بخاطر عوامل و موانع خارجی باشد شاید هم بشود گفت پس از شیخ صدوق و شیخ مفید که دو عالم بزرگ این حوزه هستند و بیشتر ظرایف زکات توسط این دو بزرگوار تبین شده ما در سالهای اخیر چنین عظمتی در فقاهت نداشتیم بوده اما در چنین سطحی نبوده کتب این دو بزرگوار حتی پس از قرن چهارم و پنجم هنوز کتب درسی حوزه به شمار می آیند.

اگر چه حضرت آیت الله سیستانی موارد زکات ده مورد می داند و مورد دهم مال التجاره ذکر می کند .

با این توصیف به تمام کالاهای بازرگانی زکات تعلق می گیرد .

پس اگر شمول زکات اینقدر گسترده باشد امروز خیلی راحتر و بهتر می توانیم قانون مالیات با آن همخوانی کنیم .

اما موارد مصرف زکات نشان می دهد که اولین مصرف مبالغ زکات جمع شده برای فقرا و مسکین است ( اول فقرا دوم مساکین ) 

خاصیت ضد فقر زکات نشان می دهد شارع برای ریشه کردن فقر مطلق همت و اولویت کامل دارد.

پس از فقرا ماموران جمع آوری زکات در صف مصرف کنندگان زکات هستند ( در واقع کارمندان دولت بعد از فقرا حقوق بگیر حکومت محسوب می شوند )

بقیه هزینه های حکومت اسلامی بعد از این سه مورد قرار می گیرند اما نحوه توزیع زکات نشان می دهد شارع اهتمام کامل داشته فقر زادیی اولین توزیع مالیات جمع آوری را داشته باشد.

حالا اگر امروز بتوانیم به یک فرمول ثابت برای دریافت زکات تحت عنوان مالیات برسیم می توانیم یک قدرت بزرگ مالی برای حکومت جمهوری اسلامی ایران رقم بزنیم .

این قدرت مالی بسیار بزرگ و مادر مخارج کشور را تشکیل خواهد داد مانند یک بنیاد مرصوص مولفه اصلی قدرت کشور را تشکیل خواهد داد .

مانند بنای عظیمی از مصالح آسیب ناپذیر اساس کشور تشکیل خواهد داد.

وجوب ساخت چنین بنای آن هم در زمان تحریم می تواند انقلاب و کشور برای هزار سال بیمه کند.

این فرمول چیست ؟

این فرمول استفاده از الگوی زکات به عنوان یک پایه مالیاتی برای کل اقتصاد کشور که هم ساده باشد هم امکان پذیر و هم عملیاتی .

اگر چنین فرمول و مدل سازی وجود داشته باشد قدرت الهی را خواهد ساخت که از هر گزندی در امان خواهد بود چگونه ؟

ببینید اگر ما به یک روشی دست یابیم که بتوانیم با یک مقدار کم مالیات ( زکات ) بدوم اینکه به کسی فشار بیاید یا اجحافی شود در آمد جمهوری اسلامی ایران به ده برابر فعلی افزایش دهیم آن هم در زمان تحریم مفهومش اینست که بر همه مشکلات تحریمی بودجه ای چیره شده و پیروزی بزرگی بدست آوردیم.

و این امکان پذیر است .

اگر ما مبنای زکات را زمانی بدانیم که آن کالا گندم جو برنج انگور آهن شمش طلا نقره هر کالای یا هر خدماتی نقد شده گی پیدا می کند . (همانطور که شارع این بلوغ مد نظر داشته به سرانجام رسیدن تصاحب شدن قطعیت تملک پیدا کردن مفهوم گندم نارس یا انگور در باغ یا شتر نابالغ و یا گوساله و بره شیر خوار که مصادیق شمول زکات نیستند)

یعنی به بلوغ خود رسیده گندم خشک شده از سبوس جدا می شود یا انگور خشک شده و به کشمش تبدیل شده یعنی تمام تلفات را پشت سر گذاشته است.

این دریافت وجه کالا را و مبلغ آن را مشمول زکات بدانیم آن هم نه حداکثر که حداقل زکات منظور باشد کمترین مبلغ زکات که قابل تصرف باشد قابل وصول باشد آن هم یک صدم مبلغ یک قسمت مال حکومت و 99 قسمت مال صاحب مال به این فرمول رسیده ایم.

وصول یکصدم هر انتقال مالی را مصداق زکات بدانیم مشکل حل خواهد شد. ( هر تراکنش و انتقال مالی مشمول یک درصد شود حتی وصول چک جابجایی وجوه نقد)

حالا چه کنیم حد نصاب را رعایت کرده باشیم یعنی از فقرا زکات نگیریم.

وقتی شما یک صدم زکات بدانید و  آن را  مالیات بگیرید از خانواده ای که در سال یکصد میلیون تومان درآمد داشته در سال فقط یک میلیون تومان مالیات گرفته اید .

حال اگر دولت تمام کسانیکه را در سال زیر دو میلیون تومان مالیات داده اند از این زکات معاف کند ( در زمان خودش معادل مخارج یک خانواده از مالیات معاف باشد) نه اینکه این یک درصد وصول نشود بلکه دریافت شده اما در پایان سال به مودی بازگردانده شود .

حتی این آمار می تواند به شناسایی فقرا کمک عظیمی بکند تمام کسانیکه زیر دو میلیون تومان زکات و مالیات داده اند مشمول دریافت کمک خرج بشو ند حتی تا مبلغ سالی صد میلیون تومان.

همین یک درصد می تواند معادل هفت برابر اکنون درآمد دولت افزایش دهد

زکات در طول تاریخ اسلام از اهمیت بسیار حیاتی برخوردار بوده تا آنجا که پیامبر برای دریافت زکات از اعمال زور و لشکر کشی کمک می گرفت

در واقع وصول زکات مبنا و پایه حکومت تلقی می شد.  

 امروز هم ایجاد این نظم قادر به ساخت یک بنیاد مرصوص خواهد بود .

بعد از انقلاب پژوهش های متعددی در این مورد انجام شده حتی پایان نامه های متعددی نوشته شده اما مشکل اساسی اینجا بود که این تحقیق های بسیار با ارزش نتوانستند همراهی جامعه دولتی حتی دانشگاهی و حوزوی را جلب کنند تعداد این پژوهش ها بیش از یکصد مقاله است که مشهورترین آنها به شرح زیر است فقط اسامی نویسندگان ذکر می کنم با حذف پیش نامها نظیر دکتر یا کارشناسی ارشد و غیره.

زمانی فر ( 1382) کاشیان 1389 ثامنی 1377 کیاالحسینی ( 1387) اسماعیل پور ( 1387) مسرور خان از بنگلادش ( 2007) صدر و همکاران (1381)

مرکز پژوهشهای صدرا (1391) یا نرگس جاویدی عبداله زاده و احمد اسدزاده و محمد علی متفکرزاده  ( 1398 )

اگر چه به زحمات ایشان اجر می گذاریم اما هیچکدام یک برنامه عملیاتی برای استفاده از این پتانسیل عظیم ارائه نکرده اند .

یا مدل سازی های انجام شده بیشتر حالت سیستم فعلی مایات داشته و به نتیجه کامل منجر نشده .

گاهی هم عزیزان به شکل ماتریکسی خمس را هم در برنامه دولت قرار داده اند که من به شدت با دخالت دادن خمس در این فرآیند مخالفم 

چرا خمس خود یک مقوله جدا از زکات است و رمز استقلال حوزه های علمیه در این 15 قرن گذشته بوده سازکار مخصوص خودش را داشته توسط روحانیت رهبری و هزینه شده است و کمتر ربطی به حکومت دارد.

اصلا هر تلاشی برای در چهار چوب قرار دادن خمس برای دولت محکوم به شکست است .

حتی تبدیل زکات به پایه مالیات هم شامل هزینه کرد کلانی از مبلغ زکات برای رفع فقر است.

حتی پیشنهاد می کنم یک پنجم وجوه دریافتی مستقیما به فقرا پرداخت شود و چهار پنجم بقیه برای حقوق کارمندان و وجوه عمرانی غیره هزینه شود تا اهداف شارع از زکات به هدف نزدیک شود.

امید است این مدل ارائه شده مورد توجه جدی رئیس جمهور و مجلس قرار بگیرد و حداقل یک مطالعه جمعی و اجراء آزمایشی در یک استان بزودی شاهد باشیم؟